تأثیر جنگ‌های ایران و بیزانس (603 تا 628 م) در فروپاشی دولت ساسانی

ایران ساسانی در اوایل سدۀ هفتم م، در اثر جنگ‌های طولانی با امپراتوری بیزانس (603 تا 628 م) و شکست بعدی آن، توان نظامی و دفاعی خود را از دست داد و به بحرانی سیاسی و اقتصادی گرفتار شد. پیش از این، براساس مطالعات سکه‌شناختی، معلوم شده بود که پس از این شکست، تنها در تعدادی از ایالت‌های ایران به نام پادشاهان ساسانی سکه ضرب می‌شد. این گویای آن است که ایالت­های دیگر از کنترل آنان خارج شدند. همچنین، منابع ادبی نشان داده‌اند که سرزمین‌های ساسانیِ عرب‌نشین نیز بعد از شکست ساسانیان از بیزانس، از سلطۀ آن‌ها خارج شدند. در این مقاله، نگارنده نشان داده‌ است که براساس مدارک باستان‌شناختی و سکه‌شناختی، ایالت‌های شمالی دولت ساسانی که صحنۀ اصلی جنگ‌های بیزانسی بود، بیشترین آسیب‌ها را دید و از حدود 623 م، از کنترل دولت ساسانی خارج شد. از دست ‌رفتن این ایالت‌ها بی­شک عامل مهمی در تضعیف دولت ساسانی از نظر نظامی و مالی بوده و در نتیجه، از عوامل شکست آن دولت به دست اعراب مسلمان بود. این عامل همچنین، نقش مهمی داشت در رخنۀ سریع اعراب مسلمان در ایالت‌هایی که مدت‌ها بود از کنترل ساسانیان خارج شده بودند.